ԴԷՄՔ ԵՒ ԱՆՈՒՆ

Երբ եղերօրէն զոհուեց Վահէ Աւետեանը, եւ ցաւի առաջին ալիքն անցաւ, իմ մէջ առաջացաւ մարդասպանի դէմքը տեսնելու ցանկութիւն:

Մարդկային արդարադատութեան միակ իմաստն այն է, որ հնարաւոր լինի տեսնել հանցագործի դէմքը:

Մնացած բոլոր պատիժները բխում են այդ բացարձակ պատժից, որ անդառնալի է: Ահա թէ ինչու, բոլոր հանցագործների գլխաւոր մտահոգութիւնը բոլոր հնարաւոր ու անհնար ձեւերով սեփական դէմքը թաքցնելն է: Երբ նրանք ճանաչւում են, նոյն ակնթարթին դադարում են գոյութիւն ունենալուց:

Կենդանի լինել նշանակում է ունենալ սեփական դէմք:

Երբ բոլոր հրապարակներում յայտնուեց այն մէկի պատկերը, որ մահացու հարուածներ էր հասցրել բոլորովին անմեղ մարդուն, տեսայ, որ դա մարդասպանը չէ, այլ ընդամենը մի պարզունակ մարդակերպ գիշատիչ, որ դէմք չունի:

Երբ իմացայ, որ զոհուածին գերեզման իջեցնելու պահին երկրի առկայ իշխանատէրը, «հովուական գամփռ»  ցեղատեսակի իր ընտանեկան շան ուղեկցութեամբ թէ առանց նրա, զուարճանում է ինչ-որ երկրում մոլեգնող համաշխարհային ինչ-որ մարզական խրախճանքում, անմիջապէս հասկացայ, որ նա է մարդասպանը: Ճգնեցի տեսնել նրա դէմքը, սակայն դէմքը չէր երեւում: Յիշեցի, որ այդ մարդը վաղուց կորցրել է իր դէմքը՝ բազմաթիւ այլ անմեղ զոհերի պատճառով:

Նա ընդամենը մի անդէմ դիմակ է:

Համոզուեցի մէկընդմիշտ, որ Հայոց պատմութեան անեզր-անսահման մատեանում հնարաւոր չէ գտնել մի փոքրիկ տեղ, ուր կարելի լինէր յիշատակել ինչպէս այդ մարդու, այնպէս էլ իր նախորդի անունները՝ անգամ մի լուսանցքային մակագրութեան կամ տողատակի ծանօթագրութեան ձեւով:

Քանզի այդ երկուսն անուն չունեն:

Անուն ունեն միայն նրանք, ովքեր ունեն սեփական դէմք, այսինքն՝ կենդանի են:

Եւ այդ երկուսի «ժամանակը» նոյնպէս մեռեալ է, որովհետեւ իւրաքանչիւր գոյակ ի՛նքն է առաջ բերում իր ժամանակը:

Նրանց ժամանակը մի անանուն-անդէմ սեւ խոռոչ է՝ լցուած տգիտութեան, որ նոյնն է՝ կեղծիքի, որ նոյնն է՝ բռնութեան կոյր, անդնդային խաւարով:   

«Գուցէ, գլխա՞րկս էլ պէտք է հանեմ»,- ժպտաց զոհը:

«Գլխարկդ՝ չէ, գլո՛ւխդ»,- ասաց մարդասպանը:

Սակայն մի չնչին կէտում, որ իրականում ամենաճակատագրականն է, մարդասպանն անհրաժեշտաբար վրիպել է:

Զոհն ունի դէմք եւ անուն:

Այսինքն՝ այն, ինչ չունի մարդասպանը եւ չի կարող ունենալ ո՛չ մի ժամանակ:

04.07.2012թ.

© Սեւակ Արամազդ